Euthanasie van euro redt EU

"Laten we in een rustig herfstweekend de euro afschaffen", stond er als kop boven een artikel in de NRC van 16 november. Ik dacht toen, dat is weer zo'n rare mening van een of andere wereldvreemde, Wildersachtige, rechtse rakker die terug wil naar een niet reëel, romantisch verleden van nationale landen met hoge hekken en slagbomen. Terug naar de illusie van de goede, ouwe tijd toen alles nog goed en overzichtelijk was en we onze eigen boontjes konden doppen.
Als je dan begint te lezen, doe je dat in de verwachting: hoe veel munitie kan ik hier tegen in stellling brengen om mijn eigen gelijk (niet terug naar een Europa van geheel onafhankelijke nationale staten) bevestigd te krijgen?

Maar dat pakte anders uit. Het artikel bevat een interview met de Franse ex-diplomaat, econoom, overtuigd Europees federalist  - dat zijn de ergsten volgens de tegenstanders van een verenigd Europa en ook onze eigen VVD - Francois Heisbourg. Een uitspraak als deze van een verenigd Europa gezinde man met status en kennis van zaken is op zijn minst verrassend te noemen in deze tijd van eenvoudige voor- en tegenstanders. Je bent immers vóór de EU en dus ook vóór de euro. Of je bent tegen allebei. Ik heb nog nooit anders gelezen en gehoord dan dat de EU en de euro onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Maar hij werpt in dat artikel tot mijn verrassing een heel nieuw licht op dit geharnaste standpunt.

Eerlijk gezegd had ik zelf, zonder dat goed onder woorden te kunnen brengen met mijn huishoudboekjeskennis van de economie, al zo mijn twijfels over de maatregelen die de boven-ons-gestelden (dank aan Theo van Gogh) nemen om onze Europese munt - en dus ook onze welvaart - in de toekomst veilig te stellen. Kort en simpel samengevat toch niet veel meer dan: bezuinigen, controleren en geld rondpompen. Goed, in tijden van echte crisis, en die lijken gelukkig (even) voorbij, moet een mens wat. En dan is alles goed wat er voor zorgt dat de patiënt niet op de operatietafel overlijdt. Maar de overtuiging dat dit beleid (toch niet veel meer dan strakke monetaire discipline) de structurele problemen in de gemeenschap met zijn grote culturele, financiële en staatkundige verschillen op kan lossen, heb ik ook nooit gehad. Maar wat is het alternatief? Ik had geen idee.

Maar daar komt Francois Heisbourg met een voor mij nieuwe, eigenlijk simpele en dus ook heldere suggestie: schaf juist in deze betrekkelijk rustige tijd de euro af en ga, evt. tijdelijk, weer over op de nationale munten. Nou is deze gedachte als zodanig alles behalve nieuw. Elke tegenstander van de EU, en dus ook de euro, roeptoetert dit al jaren. Wilders natuurlijk het hardst. Maar het verrassende is dat Heisbourg zijn stelling vanuit een ander standpunt onderbouwt en motiveert .
Hij zegt: om de EU in de toekomst veilig te stellen, moeten we nu (tijdelijk) afscheid nemen van de euro, omdat aan de belangrijkste voorwaarden voor een gemeenschappelijke munt nu, en in de toekomst (ook niet op midden lange termijn) voldaan kan worden. Die voorwaarden zijn:

• Een stevig budget van minimaal 10% van het bbp (bruto binnenlands product). In Amerika is dat 24%, in Europa amper 1%.
• Een sociaal vangnet dat geldt voor alle inwoners van de muntunie, bijvoorbeeld centrale gezondheidszorg, werkeloosheidsuitkeringen, woningsubsidies, pensioenen, enz. Dit is in alle landen verschillend geregeld en dus totaal onoverzichtelijk, volstrekt niet uitwisselbaar en naar nu blijkt ook oncontroleerbaar.
• Er moet een mechanisme komen dat er voor zorgt dat als een stad of deelstaat in de problemen komt de hele muntunie daar niet in meegezogen wordt.

Het ontbreken van deze drie voorwaarden heeft niet alleen geleid tot de crisis die nu min of meer bezworen lijkt, maar zal bij de minste of geringste tegenvaller weer een nieuwe crisis - en wie weet nog veel grotere - doen ontstaan. Voor het realiseren van de juiste voorwaarden voor een geslaagde muntunie ontbreekt op dit moment ten ene male de politieke wil. Niet bij de zogenaamde Eurofiele politici en politieke partijen die het nu nog voor het zeggen hebben, maar bij het electoraat, dat in toenemende mate zijn toevlucht zoekt bij de populistische, anti-Europese partijen die alleen maar terug willen naar een wereld die niet meer bestaat en ook nooit meer zal kunnen bestaan.

Daarom is de vraag: waar blijven in Europa de politieke chirurgen die bereid en en in staat zijn om het haperend proces van een verenigd Europa voor overlijden te behoeden door haar te verlossen van dit kwaadaardig gezwel. Ongetwijfeld zal de patiënt door deze ingreep ernstig verzwakken en jaren en jaren nodig hebben om weer te herstellen. Maar dan heeft hij tenminste uitzicht op herstel. Hoe zwaar deze operatie ook zal zijn en hoe moeilijk de gevolgen er van ook uit te leggen aan de kiezers in Europa, een variabele munt voor de individuele landen biedt meer mogelijkheden om geleidelijk naar een echt verenigd Europa te werken dan het harnas van de euro. Ik denk dat heel veel mensen in Europa dit uitstekend zullen begrijpen en er heel blij mee zijn. Al zou je het alleen maar doen om te voorkomen dat een tsunami van stemmers - dank aan Geert Wilders -die enge rechtse partijen, die alleen maar zand in de Europese motor willen gooien en die al dit voorjaar op ons af gaat komen, aan de macht zal helpen.