Peilers weer voor paal

De kiezer heeft gekozen. En weer is de uitslag een verrassing. Een verrassing voor u, voor mij en ... ook voor de mannen die zich er dik voor laten betalen om u en mij niet te laten verrassen. Hoe kan het dat deskundige mensen van gerenommeerde bureaus de plank weer zo ver missloegen? Voor het echte antwoord zal wel een lange studie nodig zijn, maar laat ik "uit de losse pols" eens een poging wagen.

Mij lijkt het dat de rol en betekenis van de televisie (aangevuld met de sociale media) hier heel groot is. Lijsttrekkers (het gaat bijna niet meer om partijen met programma's, maar alleen om de mannen en vrouwen die daar het gezicht van zijn) worden gepresenteerd als sterren. Televisiedebatten hebben een vorm en opzet die veel lijkt op programma's als Idos, TVOH en al die andere talentenjachtprogramma's. Nog even en er verschijnen draaiende stoelen van een "deskundige" jury en kunnen we de kandidaten met sms'jes kiezen of wegstemmen. Direct na elk debat wordt er nu al een winnaar aangewezen, zowel door publiek (alles wordt gepeild) als "deskundigen".

Voor het gevoel van de mensen moet er ook één winnaar uit komen. Dat zijn de mensen gewend. En wat bepaalt nu wie van de kandidaten de winnaar van het debat wordt? Dat is in de eerste plaats: wie vind ik op het scherm de aardigste, de leukste, betrouwbaarste, eerlijkste, enz.
Ten tweede: wie maakt de meeste kans om de winnaar te worden. Via de peilingen komen er op enig moment vanzelf 2 kandidaten naar voren. De stem gaat naar die kandidaat met winstpotentie met wie de kiezer zich het beste kan identificeren. Mensen identificeren zich namelijk graag met "een winnaar".  En dan vooral met die kandidaat die van "ver weg" moet komen en toch een goede kans maakt. Zie hier het succes van Diederik Samsom.

Door de manier van in beeld brengen van de politiek en de politici zorgt de televisie (voor velen de voornaamste, of zelfs enige informatiebron) dat de mensen dus meer en meer met hun gevoel gaan stemmen. En gevoel is afhankelijk van stemmingswisselingen, zodat de uiteindelijke keuze pas heel laat, soms pas in het stemhokje, wordt gemaakt. 

Dus is de conclusie: peilingen bij verkiezingen hebben weinig waarde om de uiteindelijke uitslag te voorspellen, maar hebben daar wel degelijk invloed op.