Pers helpt populisten

In het artikel Beste nieuwsmedia, versla de VS niet langer als een democratie van Rutger Bregman in de De Correspondent komt veel aan de orde. Een paar zaken springen er uit. In Amerika zien we een verwording van de democratie naar een kleptocratie (land met een uiterst corrupte regering) en uiteindelijk een autocratie (land geleid door leider met absolute macht). Deze ontwikkeling zien we duidelijk vorm zien krijgen na de verkiezing van Donald Trump tot president. Maar Bregman maakt ons duidelijk dat deze verkiezing en zijn beleid hier niet de oorzaak of het begin zijn, maar de uitkomst van een ontwikkeling die al decennia lang duurt. Een ontwikkeling trouwens die bijna altijd een zelfde patroon volgt. Eerst is er populisme met een sterke leider die weet hoe het allemaal moet en zegt dat als enige te kunnen regelen. Maar als een populist aan de macht komt, zegt hij zijn doel niet te kunnen bereiken met kritische politici en journalisten die in zijn nek hijgen. Dus weg met de democratie en de vrije pers. En zo wordt een populist, als hij de kans krijgt, vanzelf een autocraat, die weer alleen maar aan de macht kan blijven als hij een kleine groep vrienden kan plezieren, lees verrijken. We zien het op dit moment en veel landen in en buiten Europa gebeuren.

In de Verenigde Staten onder Donald Trump , het land waar de moderne democratie bijna is uitgevonden, zien we duidelijk hoe dat in zijn werk gaat. De reguliere pers die zich kritisch uitlaat over de uitspraken en beleidsmaatregelen van Trump en die zijn hele en halve leugens ontmaskert, wordt denigrerend weggezet als "de mainstream media" die "fake news" verspreidt en dus zo veel mogelijk genegeerd moet worden.
Tot zover niets bijzonders zou je zeggen. De president zegt en doet zijn ding en de pers volgt hem kritisch, zodat het publiek dit tegen elkaar kan afwegen en zelf een mening vormen. Maar volgens Rutger Bregman gebeurt er iets anders dat deze gangbare werkwijze van de pers in een ander daglicht stelt. Door het gedrag van Donald Trump heeft het objectief en als nieuwsfeiten weergeven van de stroom van provocerende uitspraken en vaak opvallende politieke beslissingen een ander en gevaarlijk effect gekregen dan alleen een informerende weergave van feiten.

De reguliere pers presenteert alles wat Donald Trump zegt en doet als normale nieuwsfeiten. Daarna wordt door factchecken in andere artikelen en nieuwsitems aangetoond dat dit heel vaak niet klopt of een ordinaire leugen is. Maar Trump zorgt door middel van een doorlopende stroom van valse mededelingen, verdachtmakingen aan tegenstanders (iedereen die hem niet blindelings steunt), complottheorieën en schandalen dat de pers voor een heldere controle en correctie van de inhoud ervan constant achter de feiten aanloopt. Zo wordt de aandacht van het publiek telkens op een ander onderwerp (schandaal, leugen, zg. misstand, enz.) gericht. Hierdoor zijn er twee ontwikkelingen. Ten eerste, er zijn zo veel schandalen rondom Trump (seksisme, belastingfraude, racisme, omkoping, enz.) dat er als het ware "schandaalinflatie" optreedt. Nixon bijvoorbeeld moest aftreden door één grote fout, het onrechtmatig verkrijgen van informatie van de Democraten. Dat was een doodzonde. Vergelijk dat eens met wat de afgelopen vier jaar voorgevallen is . . .
Het tweede is dat de snelheid van schandalen en misstanden waar Trump direct of indirect bij betrokken zo groot is dat de media het niet bij kunnen houden. Telkens is er weer een nieuw schandaal of hele of halve misdaad van Donald Trump dat de aandacht afleidt en dat mogelijkerwijs "nog erger" is, zodat het vorige schandaal weer aan de aandacht ontsnapt en na enige tijd min of meer vergeten wordt.

De fout die de media volgens Rutger Bregman hierbij maken is dat ze alles wat Donald Trump doet en zegt als nieuwsfeiten presenteren en niet als een doelbewust rookgordijn om achterliggende maatregelen te verbloemen. Wij (pers, bloggers en publiek) moeten ons niet mee laten slepen in de waan en waanzinnigheid van de dag van een dictator in spé als Donald Trump. Na bijna een half decennium van "Trumpism" moet duidelijk zijn dat alles wat hij doet en zegt niets met nieuwswaardige feiten en daden te maken heeft. Maar dat het allemaal ver doorgevoerde "schijnbewegingen" zijn die het eigenlijke doel, het in standhouden en vergroten van zijn macht, moeten verhullen. Daarom moet dat dus ook niet als objectief nieuwsfeit gepresenteerd worden, maar als middel om  de democratie te ondermijnen en een maatschappij te creëren waarin een kleine groep het voor het zeggen heeft. Die groep kan dan naar willekeur het land regeren en vooral leegroven. Inderdaad, zoals het er op dit  ogenblik ongeveer in Rusland aan toegaat.