Allemaal naar de grote stad - Deel 2

Mijn vorige blog, waarin staat dat ik het eens ben met Heleen Mees die in navolging van China ook het noorden van ons land zou willen ontvolken, heeft verschillende reacties opgeleverd. Alhoewel alle reacties vriendelijk van toon waren, was er duidelijk sprake van een verschil van mening met Mees. En eerlijk gezegd denk ik dat ook ik afwijzend op de column van Heleen Mees zou hebben gereageerd als ik niet kort daarvoor "toevallig" in de Volkskrant een interessant artikel van Hidde Boersma (VK, 29 augustus 2015) over dit onderwerp had gelezen. 

Al vanaf de tijd van de Romantiek, het grootste deel van de 18de eeuw (en misschien ook al eerder), hebben veel mensen de overtuiging dat veel wat er misgaat en misgegaan is in onze samenleving te wijten is aan onze verstoorde relatie met de natuur en het natuurlijke leven.

Als wij bijvoorbeeld aan het boerenleven denken, hebben we nog steeds een soort ideaalbeeld voor ogen van een man op klompen met paard en wagen op weg naar een weiland om daar met de hand zijn koeien te gaan melken. Verander de formule van het televisieprogramma "Boer zoekt vrouw" maar in "Boekhouder zoekt vrouw" en kijk dan eens het effect daarvan op de kijkcijfers. Dat zegt wel iets over ons idee over boeren en het boerenleven, niet waar?
Natuurlijk weet vrijwel iedereen dat die eenvoudige, zogenaamd natuurlijke wereld al lang niet meer bestaat, maar het idee en het nostalgisch gevoel dat de wereld eigenlijk toch zo zou moeten zijn, zit diep van binnen in ons vastgeklonken. Ook bij mij. 

Dus denken wij met een vanzelfsprekendheid te kunnen vaststellen dat de vervuiling op aarde, de teloorgang van de natuur, het verlies van de leefbaarheid op onze planeet een één op één relatie heeft met de veranderde leefwijze en sterke bevolkingstoename in grote delen van de wereld. Steeds meer mensen in de wereld eisen hun deel van de welvaart op zoals wij die al vele jaren kennen. Het is toch duidelijk te zien, dat dit alleen maar leidt tot meer verstoring van de relatie met de natuur en dat op deze manier de problemen alleen maar groter worden? Kleinschalig en dicht bij de natuur moet ons leven weer worden, zoals het vroeger was, dat is de reactie en kritiek op de column van Heleen Mees en mijn blog. 
In het artikel van Hidde Boersma wordt echter het omgekeerde beweerd en ... bewezen. Het is aanbevelenswaard om het artikel in zijn geheel te lezen, maar hier een paar belangrijke en hoofdpunten.

De eerste vaststelling is dat het goed gaat met het milieu. Ook zo'n constatering die nogal schuurt met onze intuïtie dat dit niet het geval is, gevoed door een schier eindeloze stroom berichten over rampen en teloorgang. Toch is het een feit dat er bijvoorbeeld in Nederland op dit moment 250 vierkante kilometer meer bos is dan in 1990. In Duitsland zelfs 3500. Verschillende verdwenen of bijna verdwenen diersoorten zijn, al of niet met hulp, bezig aan een comeback: wolf, zeearend, otter, ooievaar. Er moet bij deze ontwikkeling wel één opmerking gemaakt worden: deze waarneembare verrijking van de natuur vindt alleen plaats in dichtbevolkte, welvarende landen! Al vanaf de Jonge Steentijd, het begin van de periode van landbouw en veeteelt (in Nederland zo'n 5500 jaar geleden), is bevolkingstoename altijd gepaard gegaan met afbraak van de natuur. Tijdens de Industriële Revolutie (rond 1900) is dat proces in een enorme stroomversnelling geraakt. Maar kennelijk kunnen we nu vaststellen dat toename van welvaart en bevolking op zeker moment kan leiden tot een omkering van deze ontwikkeling. Maar een voorwaarde is dan wel dat de mensen juist niet in harmonie met de natuur leven, maar los daarvan in de grote stad. En die ontwikkeling vindt ook plaats. In China op zijn Chinees, dat noemen wij dictatoriaal. En bij ons uit welbegrepen eigenbelang en dat noemen we dan democratisch. 

Als het overgrote deel van de mensen in de grote steden woont, losgekoppeld van de natuur, dan wordt die natuur weer aan zichzelf overgelaten en zal zich in de kortste tijd herstellen en aan waarde winnen. Maar willen we een leefbare en welvarende planeet waar veel mensen op kunnen wonen, dan moeten we wel het "ecomodernisme" omarmen. Dan moeten  we inzetten op intensivering van de landbouw en energievoorziening en streven naar meer urbanisatie.

Maar werpt de scherpe lezer tegen: dit is alleen maar uitstel van executie. Als de wereldbevolking blijft groeien, dan zal toch de grens een keer overschreden worden dat er niet genoeg voedsel en energie is voor iedereen. En daar zit nu juist de kneep: de wereldbevolking blijft niet groeien. 
In de welvarende landen is de bevolkingsgroei al verdwenen. Het geboortecijfer ligt er al onder het vervangingsniveau van 2,1. Ook in arme landen zie je dat de vrouwen in de steden beduidend minder kinderen krijgen dan op het platteland. En bij toename van welvaart wordt deze trend alleen maar sterker.
De grootste vernieling van de natuur vindt op dit moment in Afrika ten zuiden van de Sahara plaats, waar de mensen nog "in harmonie met de natuur" leven. De landbouw die daar bedreven wordt, vormt een enorme aanslag op de natuur in een immens groot gebied. De enige manier om dat te stoppen is overgaan op sterke intensivering van de landbouw en migratie van een groot deel van de bevolking naar de steden.

Dus alle problemen zullen nu een onafwendbare urbanisatie plaatsvindt vanzelf oplossen? Nee, zeker niet. Problemen en gevaren zijn er genoeg. De zeeën worden op dit moment grootschalig leeggevist. De enige manier om dit tegen te gaan en de wereld toch voldoende vis te kunnen laten eten is een massale, milieuvriendelijke en effectieve aquacultuur ontwikkelen. 
Ook op het gebied van de energievoorziening en het energieverbruik is nog een wereld te winnen. Met vereende krachten zal internationaal ingezet moeten worden op efficiënte en milieuvriendelijke vormen van energiewinning. 
Juist in die gebieden waar het heel moeilijk is om de stap naar ecomodernisme te maken, zoals grote delen van Afrika, moet hulp geboden worden. Zo lang daar nog die onvoorstelbare armoede is en mens en natuur elkaar nog in een dodelijke omstrengeling gevangen houden, is geen enkele vorm van vooruitgang mogelijk. Dan zullen de mensen daar van 1,25 dollar per dag blijven leven en moeten ze de natuur blijven vernietigen om niet van honger om te komen. 

Tot slot, wat kunnen wij doen? Ik laat nu Hidde Boersma aan het woord:
" ... Bij ons zou wat consuminderen helemaal geen slecht idee zijn, maar het is onethisch om ook van hen (mensen in ontwikkelingslanden , JK) te verwachten dat zij hun energieverbruik al gaan matigen. Ze hebben bovendien nogal wat speelruimte: als de armste miljard van de wereldbevolking het energieverbruik verdubbelt, dan verstoken die mensen samen nog steeds maar een zesde deel van wat de rijkste miljard - wij - op dit moment verbruikt.
Het wordt daarom tijd om het groene ideaal te vernieuwen en te rationaliseren. Door in te zetten op intensivering, modernisering en verstedelijking kunnen deze eeuw miljoenen mensen uit de armoede klimmen, terwijl tegelijkertijd de natuur terrein terug wint."